Xét nghiệm đánh giá chức năng thận bằng Định lượng Creatinine (máu)

Xét nghiệm Định lượng Creatinine (máu) là xét nghiệm dùng để đo mức creatinine trong máu, giúp đánh giá chức năng thận. Creatinine là một chất thải được tạo ra từ sự phân hủy của creatin – một hợp chất được cơ bắp sử dụng để tạo năng lượng. Thận chịu trách nhiệm lọc creatinine khỏi máu và thải ra ngoài qua nước tiểu, vì vậy mức creatinine trong máu phản ánh hiệu quả hoạt động của thận.

Creatinine là gì?

• Creatinine là sản phẩm phụ của quá trình phân hủy creatin phosphate, xảy ra chủ yếu trong cơ bắp. Creatin đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp năng lượng cho cơ.
• Mức creatinine tương đối ổn định, vì cơ thể tạo ra creatinine liên tục với tốc độ ổn định, tùy thuộc vào khối lượng cơ bắp.

Mục đích của xét nghiệm Creatinine (máu):

1. Đánh giá chức năng thận: Mức creatinine trong máu là chỉ số quan trọng để đánh giá hiệu quả hoạt động của thận. Khi thận hoạt động không tốt, creatinine sẽ tích tụ trong máu, dẫn đến mức creatinine cao.
2. Chẩn đoán và theo dõi bệnh thận: Xét nghiệm này giúp xác định các vấn đề về thận, như suy thận cấp tính hoặc mãn tính, và theo dõi hiệu quả điều trị.
3. Tính toán độ lọc cầu thận (GFR): Creatinine máu thường được sử dụng để tính toán độ lọc cầu thận ước tính (eGFR) – chỉ số quan trọng trong đánh giá chức năng thận.

Quy trình xét nghiệm:

• Mẫu máu được lấy từ tĩnh mạch và phân tích trong phòng thí nghiệm để đo mức creatinine.

Mức Creatinine (máu) bình thường:

• Nam giới: 0.74-1.35 mg/dL (65.4-119.3 µmol/L).
• Nữ giới: 0.59-1.04 mg/dL (52.2-91.9 µmol/L).
• Trẻ em: Phạm vi bình thường thấp hơn so với người lớn, tùy thuộc vào tuổi và kích thước cơ thể.

Ý nghĩa của kết quả xét nghiệm:

1. Mức creatinine cao (tăng creatinine máu):
   • Suy thận cấp tính hoặc mãn tính: Tình trạng này xảy ra khi thận không thể lọc creatinine hiệu quả, dẫn đến tích tụ trong máu.
   • Tắc nghẽn đường tiểu: Các vấn đề như sỏi thận hoặc tắc nghẽn niệu quản có thể gây khó khăn trong việc thải creatinine ra ngoài.
   • Mất nước nghiêm trọng: Khi cơ thể bị mất nước, lượng máu đến thận giảm, làm giảm hiệu quả lọc của thận và tăng mức creatinine.
   • Bệnh lý về cơ: Các bệnh gây phá hủy cơ bắp như tiêu cơ vân (rhabdomyolysis) làm tăng quá trình phân hủy creatin, dẫn đến tăng mức creatinine.
   • Tiểu đường và cao huyết áp không kiểm soát được cũng có thể gây tổn thương thận, làm tăng mức creatinine.
2. Mức creatinine thấp (giảm creatinine máu):
   • Suy giảm khối lượng cơ bắp: Các tình trạng dẫn đến mất cơ bắp như bệnh teo cơ hoặc tuổi già có thể làm giảm sản xuất creatinine.
   • Chế độ dinh dưỡng kém: Thiếu hụt protein hoặc suy dinh dưỡng có thể dẫn đến mức creatinine thấp.
   • Mang thai: Phụ nữ mang thai có thể có mức creatinine thấp do lưu lượng máu đến thận tăng và khả năng lọc tốt hơn.

Tỷ lệ Urea/Creatinine:

• Xét nghiệm urea thường được thực hiện cùng với creatinine. So sánh tỷ lệ urea/creatinine có thể giúp xác định nguyên nhân gây rối loạn chức năng thận.
  • Tỷ lệ urea/creatinine cao có thể chỉ ra tình trạng mất nước, bệnh tim, hoặc suy thận trước thận (do lưu lượng máu đến thận giảm).
  • Tỷ lệ urea/creatinine thấp có thể gặp ở bệnh gan, suy dinh dưỡng, hoặc tiêu cơ vân.

Độ lọc cầu thận ước tính (eGFR):

• Xét nghiệm creatinine máu thường được sử dụng để tính eGFR, một chỉ số quan trọng cho thấy thận hoạt động hiệu quả như thế nào trong việc lọc các chất thải. eGFR giúp đánh giá chính xác mức độ tổn thương thận.
  • eGFR bình thường: Trên 90 mL/phút/1.73 m².
  • Giảm eGFR có thể chỉ ra suy thận.

Các yếu tố ảnh hưởng đến mức creatinine:

• Chế độ ăn: Ăn nhiều thịt hoặc thực phẩm giàu protein có thể tạm thời làm tăng mức creatinine.
• Hoạt động thể chất: Tập thể dục nặng, đặc biệt là các bài tập liên quan đến cơ bắp, có thể làm tăng mức creatinine.
• Tuổi tác: Người cao tuổi có mức creatinine thấp hơn do giảm khối lượng cơ bắp.

Cách cải thiện mức Creatinine (khi cao):

1. Uống đủ nước: Giúp thận hoạt động hiệu quả hơn trong việc lọc creatinine.
2. Điều chỉnh chế độ ăn: Hạn chế tiêu thụ quá nhiều protein, đặc biệt là thịt đỏ và các thực phẩm chứa creatine.
3. Kiểm soát bệnh tiểu đường và huyết áp: Điều trị và quản lý tốt các bệnh nền giúp ngăn ngừa tổn thương thận.
4. Tránh các loại thuốc gây hại cho thận: Một số loại thuốc như thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) có thể gây tổn thương thận và làm tăng mức creatinine.

Kết luận:

Định lượng Creatinine (máu) là một xét nghiệm quan trọng để đánh giá chức năng thận và theo dõi các vấn đề liên quan đến sức khỏe thận. Khi mức creatinine tăng, nó có thể là dấu hiệu của suy thận hoặc các vấn đề khác về thận, và cần được theo dõi kỹ lưỡng bởi bác sĩ.